Алматы қаласы, Алатау ауданы, И.К.Мандоки атындағы  2022-2023 оқу жылының қыркүйек, қазан, қараша  айларында 2, 3, 4 сынып оқушылары арасында «Салауатты тамақтану деген не?»  атты сауалнама жүргізілді.

Сауалнама негізінде оқушыларға күнделікті дұрыс тамақтануы кезінде негізгі қоректік заттар міндетті түрде болуы қажет яғни йод тапшылығы туындамауы үшін ет, балық, сүт өнімдері, жеміс-жидектер, нан секілді тағамдарды жеу керек екенін және  қаймақ, жұмыртқа, сүзбені екі күнде бір рет жеуге  болатыны айтылды.. Әсіресе, оқушы кітап оқығанда көзі көргіш, есте сақтау қабілеті мықты, зерек болу үшін бала ет, балық, жеміс пен көкөністі  көбірек қолдануы керек екені де айтылды. 

 Қазіргі жағдайларда тамақтану мәселесі бірқатар себептерге байланысты бірінші орынға шықты, атап айтсақ: экологиялық ортаның бұзылуы, организмге қажет компоненттердің жеткіліксіз түсуі, дұрыс тамақтанбау, сапасы төмен азықтар және т.б. Экология нашарлайды, ал соның нәтижесінде біздің денсаулығымыз бен күшіміз толық жойылады. Организмнің көбінесе, ондағы пайда болатын және оған тамақпен, сумен, ауамен және дәрі-дәрмек заттарымен баратын зиянды заттарды шығаруды қамтамасыз етуге күші жеткіліксіз. Сау адам жейтін асына жиі зейінсіз қарайды. Ал, ауырып, күнделікті жарнама беттерінен түспейтін ең жаңа препараттарды іздей бастайды, сонымен, тамақ сияқты сенімді және тұрақты емдеу құралы туралы ұмытады.

Күн сайын, белгілі бір көлемде және ара қатынаста организмге 70-ке жуық қоспа түсуі керек, олардың басым бөлігі организмде синтезделмейді және өмірлік қажетті болып табылады. Организмді осы азық-түлік заттарымен қолайлы жабдықтау түрлі тамақтану кезінде ғана мүмкін. Тамақтану режимі дегеніміз тамақ ішудің жиілігі, еселілігі және алмасуы. Тамақтану режимі азық-түлік заттарына және энергияны қажет ету сияқты жасқа, өндіріс ерекшеліктеріне байланысты түрін өзгертеді. Дұрыс тамақтанудың көрсетілген негізгі принциптерін сақтау оны құнды етеді.

Тамақтанудың белгілі бір ережелері бар:

• 1) ұстамды жеу керек;
• 2) тамақ құнды болуы керек: онда жеткілікті көлемде белоктар, майлар, көмірсулар, минералды заттар, витаминдер бар болуы керек;
• 3) тамақтану режимін сақтау қажет.

Тамақтану режимінде төрт негізгі принципті ажыратқан дұрыс:

• Жиілік, яғни, тамақты үнемі бір тәулік уақытында қабылдау.
• Тәулік барысында тамақтанудың бөлшектілігі. Сау адамға үш немесе төрт фазалық тамақтану ұсынылады, атап айтсақ: таңғы ас, түскі ас, кешкі ас және ұйқы алдында бір стакан айран.
• Әрбір тамақтанған кезде дұрыс тамақтануды барынша сақтау қажет. Бұл, тамақты әрбір қабылдаған кезде азық-түліктер жинағы организмге белоктарды, майларды, көмірсуларды, сонымен қатар витаминдер мен минералды заттарды қолайлы ара қатынаста жеткізу тұрғысынан ойланып істелінуі керек.
• Бір күнде тамақ ішу бойынша физиологиялық негізделіп бөлінуі.

Төрт мезгіл тамақтану едәуір жағымды: жұмысқа дейін тоқ тамақ (күндіз дұрыс тамақтанудың жалпы калориялылығының 25-30 %), жұмыс арасындағы үзілісте жеңіл екінші таңғы ас (жалпы калориялылықтың 10-15 % ), құнарлы түскі ас (калориялылықтың 35-40 %), салыстырмалы жеңіл кешкі ас (жалпы калориялылықтың 15-20 %). Таңғы ас, түскі ас және кешкі ас үшін тәуліктік уақыт еңбек және демалыс режиміне байланысты жеткілікті кең шеңберде өзгеруі мүмкін. Алайда, тамақ ішу арасындағы аралық 4-5 сағат болуы маңызды. Жүргізілген зерттеулер негізінде, кешкі ас пен ұйқының алдындағы аралықта 2-3 сағат өтуі керек. Тамақтану режимімен қатар, кейбір психологиялық ережелерді сақтау артық болмайды.

• Үстелге шаршаған күйде отырмаңыз. Қанша аш болсаңыз да, ең болмағанда 10 минут демала тұрыңыз.
• Ашулы, шошынған күйде, қайғылы сезімдерге берілгенде тамақ ішпеңіз.
• Өзіңізге қатты ұнамайтын адаммен бірге үстел басына бірге отырмаңыз.
• Егер сізге қандай да бір тағам ұнамаған болса, пайдалы болса да оны татып көруге болмайды. Сізге ол бәрібір пайдасын тигізбейді.
• Қарныңыз ашқанша үстелге отырмаңыз.

Дұрыс тамақтану – бұл, ең алдымен, дұрыс ұйымдастырылған және организмді дер кезінде жақсы әзірленген және тәтті тағаммен жабдықтау.

  Дұрыс тамақтану денсаулықтың және ұзақ өмір сүрудің басты факторы болып табылады. Адамның физикалық жағдайы, оның қалай және қандай көлемде тамақ жейтініне байланысты . Дұрыс және тиімді тамақтану – денсаулық негізі екенін ұмытпайық!

Что такое рациональное питание? Под рациональным питанием понимается такое питание, когда пища полностью удовлетворяет повышенные пластические, энергетические и другие потребности развивающегося организма ребёнка. Для чего нужно правильное питание? Правильное питание является одним из важнейших условий гармоничного развития организма. С пищей человек получает большинство веществ, необходимых для роста и развития, пополнения энергии, затрачиваемой на умственную и физическую работу. Школьный период, охватывающий возраст от 7 до 17 лет, характеризуется интенсивными процессами роста, увеличением костного скелета и мышц, сложной перестройкой обмена веществ, деятельности эндокринной системы, головного мозга. Эти процессы связаны с окончательным созреванием и формирование человека. К особенностям этого возрастного периода относится также значительное умственное напряжение учащихся в связи с ростом потока информации, усложнения школьных программ, сочетания занятий с дополнительными нагрузками (факультативные занятия, кружки, домашнее задание). Для обеспечения всех этих сложных жизненных процессов школьнику необходимо полноценное питание, которое покроет повышенные потребности его организма в белках, жирах, углеводах, витаминах, энергии. Эти показатели значительно изменяются в зависимости от возраста, пола, вида деятельности, условий жизни. В школьном возрасте дети должны получать биологически полноценные продукты, богатые белками, минеральными солями и витаминами. Сколько калорий нужно школьнику? Количество калорий, необходимое школьнику, может значительно варьироваться в зависимости от уровня его физической и умственной активности. Правда, ученые высчитали примерное количество потребляемых калорий для различных возрастных категорий школьников.

• Первая категория — это дети возрастом от 7 до 11 лет. Им необходимо минимум 2300 килокалорий в сутки
• Вторая категория — это дети возрастом от 11 до 14 лет. Им необходимо минимум 2500 килокалорий в сутки.
• Третья категория — это подростки возрастом от 14 до 18 лет. Им необходимо минимум 3000 килокалорий в сутки. Следует учитывать, что регулярные интенсивные физические нагрузки увеличивают суточную потребность в килокалориях минимум на 300 единиц. Качество питания Помимо количественного показателя, огромную роль играет показатель качественный. Для того чтобы ребенок питался правильно, надо соблюдать следующие правила: ü Максимально исключить из пищи продукты с различными красителями, консервантами и прочей химией. ü Растущему организму необходимы белки! Обязательно в рационе должно быть мясо, а так же орехи и иные продукты, содержащие растительный белок. ü Не стоит полностью исключать из рациона и углеводы с жирами. Углеводы — это мощные источники энергии, а жиры необходимы для правильного функционирования множества систем в организме. ü На завтрак, обед и ужин у ребенка должна быть горячая пища. ü Фрукты и овощи — вот помощники для гармоничного развития ребенка. Именно фрукты и овощи являются прекрасными источниками большинства витаминов и минералов, необходимых растущему организму. ü Соблюдать режим питания! Школьнику необходимо питаться минимум 4 раза в течение дня, а перерыв между приемами пищи не должен превышать 4-5 часов. Рекомендации Всемирная организация здравоохранения построены по принципу светофора: Зелёный свет — еда без ограничений — это хлеб грубого помола, цельные крупы и не менее 400 г в сутки овощей и фруктов. Желтый свет — мясо, рыба, молочные продукты — это только обезжиренные и в меньшем количестве, чем «зеленые» продукты. Красный свет — сахар, масло, кондитерские изделия — продукты, которых нужно остерегаться.